Nuwamba 21, 2025
Daga NICK DAZANG
Benjamin Bradlee Jnr. shi ne shahararren Edita na The Washington Post (WP) a zamanin da jaridar ta yi fice. A zamaninsa ne manyan ’yan jarida biyu na Post, Bob Woodward da Carl Bernstein, suka binciki barnar da ta faru a Watergate Hotel. Binciken ya nuna cewa sace-sacen da aka yi a hedkwatar jam’iyyar Democrat an aikata shi ne bisa umarnin Shugaban ƙasa na wancan lokaci, Richard Nixon, dan jam’iyyar Republican. Sakamakon binciken, da kuma alakar sa da Shugaba Nixon, ya tayar da ƙararrawar ƙasa baki ɗaya. Wannan ne ya haddasa mummunar damuwa da aka shiga, wadda daga ƙarshe ta sa Nixon ya sauka daga kujerar shugabanci.
Kafin ya zama Edita na The Washington Post, Bradlee Jnr. ya kasance ma’aikaci a mujallar NEWSWEEK (wadda daga baya Post ta saya), kuma abokin ƙwalwa ne kuma maƙwabcin John F. Kennedy tun kafin Kennedy ya zama Shugaban Amurka. Bayan kashe Kennedy, NEWSWEEK ta umurce shi da ya rubuta labari game da abokinsa da aka kashe. Wannan aiki ya kasance mai wuya ƙwarai kuma ya yi masa nauyi a zuciya.
A ranar Litinin, 17 ga Nuwamba 2025, wannan mai rubutu ya sami nasa irin “Bradlee Jnr. Moment”. Ban fito daga taya wa Ubangiji godiya ba bisa ƙara min wani shekara a rayuwa, ta hanyar aikawa da saƙo ga ’yan uwa da abokai, sai labarin rasuwar Mr Dan Agbese mai tayar da hankali ya riske ni.
Nan take farin cikin ranar ya juye, ya sauya launi da salo. Daga murnar zagayowar shekara, na shiga halin baƙin ciki. Ko da yake babu wata takardar gaggawa daga Edita da ke doron kaina, saƙon rasuwarsa ya motsa ni, ya kuma ƙarfafa ni in ba da labarin wannan babban mutum da ya bar babban tasiri.
Mr Agbese — Oga Dan, kamar yadda ƙananan abokan aikinsa ke kiransa da soyayya — shi ne ginshiƙi a fagen jarida tare da Peter Enahoro. Fiye da Enahoro, Mr Agbese ya kasance masani kuma jagora gare ni. Shi ne ya ba ni aikin jarida na farko a THE NIGERIA STANDARD. Amma saboda ƙuruciyana a lokacin da kuma ƙarancin ilimin da na ke da shi — na gama sakandare ne kawai — shi da sauran Editoci suka janye takardar daukar aikina. Suka nace cewa sai na fara zuwa makarantar koyon aikin jarida.
Har ma tun a shekarun 1970, lokacin da yake Edita a THE NIGERIA STANDARD, irin fadin iliminsa, zurfin tunaninsa da salon zamantakewarsa sun bambanta shi. Barkwancinsa kuwa ya kasance mai kashe damuwa, abin sha’awa, wanda ake gani a cikin shafinsa na ranar Juma’a mai suna IN LIGHTER MOOD.
Na karɓi shawararsa da ta abokan aikinsa hannun hannu. Na dage. Na ci gaba da rubutawa ga THE NIGERIA STANDARD kusan kowane mako na tsawon dogon lokaci. Jaridar ta zama tamkar gida na biyu, Editoci na zuwa suna yaba min, suna aiko da kyaututtuka da ƙarfafawa. Hakan ya sa masu karatu da dama suka fara ɗauka cewa ni ma’aikacin jaridar ne.
Salon edita na musamman a New Nigerian
Mun sake haɗuwa da Mr Agbese a NEW NIGERIAN. A matsayinsa na Edita, ya yi fice ta fannoni da dama. Amma saboda takaitawa, zan ambaci ɗaya. A lokacin babu hukumar Edita a jaridar. Amma shi ya ɗauki nauyin aikin — ya yi shi kuma cikin kwanciyar hankali da cikakken ƙwarewa.
A kowane Litinin, zai shigo ofishinsa dauke da ƙaramin injin rubutunsa. Zai rufe ƙofa, ya fara yin zaburar rubutun ra’ayoyin jarida na mako. Bayan haka, za a tura su a buga guda-guda a na’urar compugraphic, sannan a saka su a shafin farko na ra’ayoyin jarida. Zai sake dubawa, ya gyara inda ake buƙata, ya nemi a sake buga su tsaf kafin ya amince. Idan wata babbar magana ta taso da ke bukatar sabon ra’ayi, zai sauya na farko ya ƙirƙiri sabbi.
Wannan tsari yana da tsauri. Amma abin da ya fi muhimmanci shi ne, ra’ayoyin jaridar suna ɗauke da sahihin alamar salonsa: karin magana mai armashi, laushi da zurfin tunani. Hakan ne ya mayar wa jaridar mutunci da daraja.
Gwaninta marar misaltuwa a Newswatch
Shekarun Mr Agbese na fasaha da kaifin tunani sun ƙara fitowa fili lokacin da ya shiga Dele Giwa, Ray Ekpu da Yakubu Mohammed wajen kafa mujallar NEWSWATCH. Ya zarce abokan aikinsa wajen yawan rubuce-rubucen da ya buga. Sharhinsa a farkon labaran murfin mujallar sun kasance masu zurfi, masu motsa tunani.
A gaskiya, shi kaɗai a cikin abokan aikinsa ya samu damar rubuta dogon makala wadda ta koma cikakkiyar labarin murfi. Dogon labarin mai taken CORRUPTION ya zama batun murfi, abin da ya yi kama da abin da mashahurin marubuci Lance Morrow (Allah ya jikansa) ya yi a mujallar TIME, lokacin da ya rubuta makalar EVIL.
Baya ga wannan bajintar, Mr Agbese ya haɗa ilimi da aikace-aikace. Ya rubuta littattafai da dama — musamman na dabarun aikin jarida. Wannan bai yi mamaki ba, la’akari da cewa ya taɓa kasancewa Malami da kuma Librarian a baya.
Aminci, ƙarfafawa, da bankwana cikin natsuwa
Mr Agbese ya yi fice ba kawai a aikin jarida ba, har ma a hulɗa da mutane. Amincinsa, jajircewarsa, da kasancewarsa a tsaye ga abokai abin koyi ne.
Shekaru kusan goma sha biyar da suka wuce, an gayyace shi zuwa bikin auren ’yar tsohon Manajan Daraktan NEW NIGERIAN NEWSPAPERS, Mr Ndanusa Alao. Abin kunya gare mu shi ne: shi ne ya isa coci kafin kowa cikinmu. Alhali ya zo daga Lagos zuwa Kaduna — kuma shi ƙwararren da ya girmemu ƙwarai — don haka zaku fahimci yadda muka ji.
Baya ga aminci, Mr Agbese ya kasance tushen kwarin gwiwa. Kwanan nan bayan ya karanta ɗaya daga cikin rubuce-rubucena a jarida, ya kira ni yana cewa na rubuta “cikin sahihin salon aikin jarida na faɗin gaskiya ga iko.” Ya umarce ni da in ci gaba — “soldier on.” Ya kuma yi farin ciki cewa akwai matasa da za su ɗauki tutar aikin. Ban fahimci cewa wannan sakon bankwana ne ba. Ita ce kira ta ƙarshe daga gare shi.
Ban san yana fama da rashin lafiya ba. A lokacin da ya kira, bai nuna komai ba. Sai da na ga cewa shafinsa bai bayyana a jaridu ba, sai na fara zargin akwai matsala. Har ma lokacin da ɗan’uwansa Andrew, cikin ladabi, ya sanar da ni, bai gabatar da batun cikin firgita ba.
Muna tare da dangin Agbese — a cikin Najeriya da ketare — da kuma dukan dakarun jarida masu tsayuwar daka a ƙasar nan.
Baƙin cikinmu zai lafa da tunawa da kyakkyawan salo, rubutu mai zurfi, da mutuncin da ya kawo wa aikin jarida a rayuwarsa.
Dazang, OON, tsohon Daraktan Ilimi da Yaɗa Labarai na INEC, ya rubuto daga Abuja
(nickdazang@gmail.com)